१७ औं शताब्दीका ‘ड्यूक अफ योर्क’ अर्थात् बेलायतका भावी राजा जेम्स द्वितीयलाई केन्द्रित गरेर राखिएको संयुक्त राज्य अमेरिकाको आर्थिक महानगर मानिने शहर हो न्यूयोर्क ।
बेलायतको उपनिवेशमा रहेका १३ राज्यमध्येको एक न्यूयोर्क राज्य अमेरिकाको सबैभन्दा घना बस्ती भएको कलात्मक शहर पनि हो । यसका साथै विश्वभरकै मानिसहरुको सपना साकार पार्ने थलो पनि ।
अत्याधुनिक सुविधासम्पन्न न्यूर्योक अनेक विशेषताले भरिएको छ । यहाँ परम्परागत घरहरुलाई उत्तिकै महत्वका साथ सुरक्षित राखिएको छ । ती घरहरु यति महत्वपूर्ण छन् कि विक्री मूल्यका हिसाबले यी घरहरु आधुनिक घरभन्दा महंगो छ ।
न्यूयोर्क संयुक्त राष्ट्रसंघको हेडक्वाटर, विश्व अर्थतन्त्रको राजधानी, संसारभरकै संस्कृतिको मिश्रण तथा संचारको राजधानी र अर्थतन्त्रका हिसाबले न्यूयोर्क स्टक एक्सचेन्ज विश्वका हरेक उद्योगीको सपना हो ।
सवारी व्यवस्थापन
व्यापारिक क्षेत्र, शिक्षण क्षेत्र र आवासीय क्षेत्रका आआफ्नै विशेषता र प्रावधान रहेको न्यूयोर्कमा भीमकाय भवन छन् । भवनको तुलनामा शहरी सडकहरु साना देखिन्छन् तर त्यहाँको उत्कृष्ट सवारी व्यवस्थापनले समस्या नै पर्दैन भन्दा फरक नहोला ।
न्यूयोर्क शहरको पहिलो भ्रमणका क्रममा त्यहाँ देखिएका दृश्य र सवारी व्यवस्थापन तथा कला, संस्कृतिको संरक्षण र व्यापारिक तथा आवासी क्षेत्रहरुलाई जुन किसिमले व्यवस्थितत गरी नियममा बाँधिएको छ, यसले मानवअधिकार संरक्षणमा उच्च योगदान दिएको प्रचूर अनुभुति भयो ।
आवासीय क्षेत्रहरुमा सवारी आगामन एकोहोरो मात्र गरिएको छैन कि ती क्षेत्रमा कुनै पनि पसल, व्यवसाय नै निषेध गरिएको छ । मानिस बस्ने स्थान शान्ति र हल्लारहित हुनुपर्छ भन्ने मान्यतालाई त्यहाँ उच्च स्तरमा पालना गरिएको छ ।
व्यावसायिक रुपमा अति व्यस्त भित्री शहरका बीचबीचमा पुराना र मौलिक घरहरु आवासका लागि सुरक्षित गरिएका छन् भने पचासौं तले व्यापारिक भवनहरुमा अनेक व्यवसाय संचालित छन् ।
यी सबै कुराहरुका वाबजदूत न्यूयोर्कको व्यस्ततामा सवारी व्यवस्थापन अति महत्वपूर्ण रहेको छ । हुन त अमेरिकाको अन्य राज्यबाट आउनेहरुले न्यूयोर्कको सवारी व्यवस्थापन अझै कमजोर रहेको बताउँछन् तापनि हामी जस्ता नेपालीका लागि यो नै काफी लाग्दछ ।
काठमाडौंका सडकमा जस्तै सिट्ठी फुक्दै यता र उता दगुर्ने ट्राफिक प्रहरीको व्यस्तता देखेकाहरुका लागि विशेष स्थानमा बाहेक त्यहाँ सडकमा प्रहरीको उपस्थिति नै छैन ।
व्यवस्थित किसिमले राखिएका ट्राफिक लाइटहरुले यातायात व्यवस्थापन यति सहज बनाएको देखियो कि दुर्घटना वा जामको कुनै सम्भावना छैन, कुनै अप्रिय अवस्था सिर्जना बाहेक ।
कायम गरिएको नियम र बनाइएका संरचनाहरुले शहरको सवारी व्यवस्थापनलाई व्यवस्थित गरेको त छँदैछ, नियम अनुसार चल्ने चालकहरुको अनुशासन पनि सो सफलताको अर्को कडी हो । प्रहरी नदेखे रातो बत्तीमै सडक पार गर्ने नेपालीहरुका लागि न्यूयोर्कको सवारी यात्रा अनौठै लाग्नसक्छ पहिलोपटक त्यहाँ पुग्दा ।
न्यूयोर्कमा भित्री वा बाहिरी मुख्य सडकमा प्रवेश गर्ने सहायक सडकहरुबाट आउने सवारीका लागि सहज बनाउन हरेक सडकपिच्छे ट्राफिक बत्ती जडान गरिएको छ । ती बत्तीहरु स्वचालित हुन्छन र कुनै एक भित्री सडकबाट मुल सडकमा सवारी आन लागे रातो बत्ती बलेर सडक खाली गरिन्छ ।
कुनै पनि गल्लीबाट मुल सडकमा निस्कन नेपालमा जस्ता कतिबेला खाली हुन्छ र जाउँला भनेर कुर्नु पर्दैन । एउटै गाडीका लागि पनि बाटो खाली हुन्छ । मूल सडकका लागि पनि र भित्री सडकलाई पनि ।
रातो बत्ती लामो समय बल्दैन । २० देखि ३० मिनेटमा बाटो खुल्छ । त्यस्तै पैदल यात्रीका लागि पनि सोही अनुसारको व्यवस्था गरिएको छ । सडक पार गर्न कुनै गाह्रो नपर्न गरी व्यवस्थापन मिलाइएको छ ।
एक किलोमिटरको दूरीमा दशौं ट्राफिक बत्ती भएको न्यूयोर्कका सडकहरुमा सामान्यतः १० औ मिनेट हरियो बत्ती कुरेर बस्नुपर्ने बाध्यता छैन । छिनछिनमै रोकिने, जाने, रोकिने जाने क्रमले सडक यातायातलाई सहज बनाएको छ ।
आश्चर्य लाग्ने विषय के हो भने न्यूयोर्कका अधिकांश सडक नेपालकै आकारका छन् । तर, व्यवस्थापनका हिसाबले अति उत्कृष्ट कार्य त्यहाँ भैरहेको छ ।
न्यूयोर्क शहरको बीचभागमा रहेको विश्वप्रसिद्ध जुम्ल्याहा व्यापारिक भवनमा सन् २००१ को सेप्टेम्बर ११ मा भएको आतंकवादी हमलाले यो शहरलाई अरु चर्चित बनायो ।
यही आतंकवादी हमलापछि अमेरिकी सरकारले आतंकवाद नियन्त्रण गर्न अफगानिस्तानमा हमला गर्यो । लामो समयको युद्धपछि अमेरिकाले अलकायदाका नेता ओसामा विन लादेनलाई उनी लुकेकै स्थानमा पुगेर समाप्त पार्यो ।
न्यूयोर्कको वैभव झल्काउने ट्वीन टावर नष्ट भए पनि अहिले सोही स्थानमा एक टावर निर्माण भैसकेको छ । विश्व अर्थतन्त्रलाई नियन्त्रण गर्ने हैसियत राख्ने न्यूयोर्कको व्यवस्तता र भव्यताको तुलनामा सडकका आकार साना भए पनि गरिएको व्यवस्थापनले सडक फराकिलो भएर मात्रै सवारी सहज हुन्छ भन्ने सोच गलत हो भन्ने सन्देश दिएको छ ।
पश्चिमा मुलुकको नारा भित्र्याएर राजनीतिक रोटी सेक्नेहरुले त्यहाँका जनतालाई राज्यले दिएको सुविधा र जनताले राज्यप्रति देखाएको दायित्व नै सबैभन्दा महत्वपूर्ण पक्ष रहेको छ ।
सिक्नुपर्ने र सिकाउनुपर्ने यो नै महत्वपूर्ण विषय हो । न्यूयोर्क भ्रमणको दोस्रो दिन शहरको छोटो भ्रमणले नै यति कुरा ज्ञात हुन आयो भने राजनीतिक भ्रमणमा आएर विकास, सुशासन, समृद्धिका लामा भाषण गर्नेहरुले यस्ता कुरा किन सिक्दैनन् ? यो भने आश्चर्यलाग्दो विषय बनेको छ ।
(न्यूयोर्कबाट यादब देवकोटा)
प्रतिक्रिया राख्नुहोस्